TM G. XX Br. 3-4  Str. 239 - 253 Niš jul - decembar 1997.
UDK 314:323.15 (497.1)
Prethodno saopštenje
Nada Raduški
Institut društvenih nauka, Beograd
NEKE DEMOGRAFSKE ODLIKE NACIONALNIH  MANJINA U SR JUGOSLAVIJI
Rezime
SR Jugoslavija je multietnička država u kojoj su, prema popisu iz 1991. godine, Srbi i Crnogorci činili dve trećine ukupnog stanovništva (oko 68%) a približno jednu trećinu (oko 32%) nacionalne manjine. Najznačajnije nacionalne manjine, imajući u vidu njihov udeo u ukupnom stanovništvu SR Jugoslavije, čine Albanci (16,5%), Mađari (3,3%), Muslimani (3,2%), Romi (1,4%) i drugi. Analiza etničke strukture pokazuje da su nacionalne manjine veoma heterogene u pogledu osnovnih etničkih obeležja (veroispovest, maternji jezik, nacionalna pripadnost) ali i u pogledu nekih demografskih karakteristika (prirodni priraštaj, migracije, nupcijalitet, divorcijalitet, i dr.), što je uticalo na promenu broja i udela pojedinih nacionalnih manjina u ukupnom stanovništvu zemlje. Tako na jednoj strani imamo nacionalnosti koje su se veoma snažno razvijale prevenstveno kao rezultat visokog prirodnog priraštaja (Albanci, Muslimani, Romi) a na drugoj strani, nacionalnosti čije je stanovništvo takoreći stagniralo ili opadalo, kao posledica niskog ili negativnog prirodnog priraštaja, iseljavanja, asimilacionih procesa i slično (Mađari, Rumuni, Rusini, Slovaci). Analiza prostornog razmeštaja relevantnih nacionalnih manjina po regionima i opštinama SR Jugoslavije ukazuje na izražen proces etničke homogenizacije stanovništva (Mađari su koncentrisani u Vojvodini, Albanci na Kosovu i Metohiji, Muslimani u Crnoj Gori i centralnoj Srbiji itd.). Treba istaći da su sa raspadom bivše Jugoslavije, građanskim ratom i stvaranjem novih država, pojedine grupe stanovništva postale nacionalne manjine a da to ranije nisu bile (Muslimani u SR Jugoslaviji, Srbi u Hrvatskoj, itd.).
Ključne reči: demografija, nacionalna manjina, multietnička država, etnička struktura, Jugoslavija
SOME DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS OF THE NATIONAL MINORITIES OF FR YUGOSLAVIA
Summary
FR Yugoslavia ia s multiethnic community where, according to 1991 population cencus, Serbs and Montenegrins made two thirds of total populatioon while the remaining portion consisted of numerous national minorities. Therefore, expressed in percentage, the share of Albanians was 16.5%, Hungarians 3.3%, Muslims 3.2%, Gypsies 1.4% etc. The analyses of ethnic strusture of population indicate a great variety of ethnic characteristic of national minorities (declared nationality, native language and confession). Also, very different demographic characteristics of national minorities (birth rate, migrations, heterogenous marriages, changed declarations, assimilation processes etc.) influence changing of the number and the share in total population of SR Yugoslavia. Namely, on one hand, a decreasing share of some nationalities (Hungarian, Russians, Slovaks etc.) as a result of a low or negative birth rate and a high emigration, and on the other hand, there is a highly growing share of Albanians, Muslim and Gypsies as a result, in the first place, to high natural increase. The analyses shows the global distribution of ethnic minorities by regions and by communes as the expressive processes of ethnic homogenization of the population. Finally, as a result of decomposition of former Yugoslavia, of the civil war and crea-tion ethnonational states, some groups of population (e.g. Serbs in Croatia, Muslims in Serbia and Croatia) represent ethnic minorities which did not exist in former Yugoslavia.
Key words: demography, national minority, multiethnic state, ethnic structure, Yugoslavia