TM G. XX Br. 1-2 Str. 93 - 104 Niš januar - jun 1997.
UDK 2:32 (497)
Prethodno saopštenje
Vjekoslav Butigan
Filozofski fakultet, Niš
POLITIČKA RELIGIJA U POLITIČKOJ  KULTURI BALKANSKIH NARODA
Rezime
Totalitarni i autoritarni politički režimi na Balkanu vodili su politiku borbenog ateizma i gušenja tradicionalne religije. Namesto nje, sakralizacijom političkih autoriteta komunističkih partija i socijalističkih država i divinizacijom komunističke utopije formirala se komunistička politička religija, prihvaćena od velikog dela populacije. Ona je činila iracionalnu osnovu socijalističkih i komunističkih političkih ideologija i iz njih izvedenih političkih kultura balkanskih zamalja, socijalističke orijentacije. Služila je za legitimizaciju socijalističkog poretka, očuvanje njegovog kontinuiteta i tumačenje ispravnosti socijalističkog puta društvenog razvoja. Sastojala se iz magijsko-mitskog obožavanja kolektivizma, partije, harizmatskog vođe (kult ličnosti), ideloških dogmi, simbola i rituala sračunatih na opčinjavanje masa mitom o srećnoj budućnosti koja ih čeka. Odlikovala se netolerancijom, fanatizmom, mesijanstvom i destrukcijom. Slom socijalizma i raspad njegove ideologije omogućili su brz povratak tradicionalne religije ali i liberalističke političke religije od koje se očekivalo spasenje. Neuspeh liberalnih reformi i pogoršavanje ekonomskog, socijalnog, kulturnog i političkog standarda izazavali su veliko razočarenje ljudi koji traže nov kredo za spasenje, u novoj političkoj religiji. Novi proroci i mesije dobili su novu šansu. Ali i sociološka nauka da ponudi savet kome verovati, ili bar kome ne verovati.
Ključne reči: Balkan, politička kultura, sakralizacija profanog, politička religija
POLITICAL RELIGION - AN IMPORTANT ELEMENT OF POLITICAL CULTURE IN THE BALKANS
Summary
The totalitarian and authoritative political regimes in the Balkans carried out the policy of aggressive atheism and suppression of traditional religion. By making the political authorities of the parties and socialist countries sacred and by defining the communist utopia as the divine one, was created the communist political religion which was accepted by a great deal of population. It presented an irrational basis, not only of socialist and communist ideologies but of their derived political cultures of the Balkan countries socialistically oriented. It served for the legalization of the socialist system, preservation of its continuance and interpretation of the rightness of the socialist course of its social development. It included magical and mythical worship of collectivism, of the party, the charismatic leader (the cult of personality), ideological dogmas, symbols and rituals; all of them are aiming at fascinating the masses by the myth about happy future which was waiting for them. It was characterized by intolerance, fanaticism, Messiahship and destruction. The collapse of socialism and disintegration of ideology enabled not only the rapid return of traditional religion but of the liberalist political religion which was expected to provide salvation. The failure of liberal reforms and aggravation of economic, social, cultural and political standard caused great disappointment of people who were expecting of the new political religion to provide a new credo for salvation. New prophets and Messiahs obtained a new chance. But the new sociologic science as well, people who they are supposed to trust obtained a chance to advise.